Wreszcie rząd ma projekt ustawy o in vitro

Wreszcie (!), po wielu latach zapowiedzi i groźbach ze strony Komisji Europejskiej, że będziemy musieli płacić setki tysięcy euro kary za zwłokę, rząd przygotował ustawę.

O tym, jak Polska zwodzi Komisję Europejską w sprawie in vitro i ile może nas to kosztować, pisałam TU. Trzeba przypomnieć, że Polska jest ostatnim krajem UE, który nie miał odpowiedniej ustawy.

Unia Europejska nie nakazuje krajom członkowskim stosowania metody in vitro. Jeśli jednak, tak jak w Polsce, nie jest ona zakazana, to unijne dyrektywy zobowiązują do prawnego opisania sposobów postępowania z komórkami przy in vitro. Projekt, który zawisł w środę wieczorem na rządowych stronach internetowych, jest zgodny z europejską konwencją bioetyczną i unijnymi dyrektywami.

In vitro dla singli

Projekt nie przewiduje żadnych ograniczeń co do wieku osób, które chcą skorzystać z tej metody zapłodnienia. Ustawodawca nie wymaga też, aby kobieta miała partnera. Może być osobą stanu wolnego i poddać się zabiegowi sztucznego zapłodnienia. Z metody będą mogły skorzystać nie tylko osoby chore na niepłodność, ale też ci, którzy nie chcą przekazać dziecku choroby genetycznej.

Każdy, kto odda swoje komórki rozrodcze, może w każdej chwili żądać ich zniszczenia. Może też zdecydować o oddaniu ich na cele badawcze.

Najważniejsze zakazy

Nad zarodkami rozłożono spory parasol ochronny. Bezwzględnie zakazane jest klonowanie człowieka i eksperymentowanie na zarodkach. Nie wolno tworzyć zarodków w innych celach niż prokreacja. Ustawa zakazuje też niszczenia zarodków zdolnych do prawidłowego rozwoju, a każdemu, kto się tego dopuści, grozić ma kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do pięciu lat. Taką samą karą zagrożone byłoby tworzenie klonów, chimer i hybryd. Nie wolno też dokonywać w zarodkach zmian genetycznych, które byłyby dziedziczone. Chodzi o to, by na życzenie rodziców nie „programować” na przykład koloru oczu dziecka. Nie będzie też można wybrać płci dziecka, chyba że taki wybór uchroni je przed chorobą genetyczną.

Zakazany będzie też handel komórkami rozrodczymi. Kupującemu i sprzedającemu ma grozić do pięciu lat więzienia. A tym, którzy z takiego procederu będą czerpać stałe dochody, będzie grozić nawet 10 lat więzienia. Poza tym już za samo ogłaszanie chęci kupna lub sprzedaży można trafić na rok do więzienia.

Ustawa zakazuje pobierania w celach prokreacyjnych komórek od zwłok. Czasem proszą o to partnerki zmarłych nagle mężczyzn. Będzie to zakazane, nawet jeśli ktoś za życia oświadczy, że ma takie życzenie. Kobiety nie będą też mogły skorzystać z zapłodnionego wcześniej zarodka, jeśli ich partner wycofa na to swoją zgodę. Ten zapis ma uchronić mężczyzn na wypadek rozstania, kiedy oczywistym jest, że nie chcą mieć już ze swoją byłą partnerką dzieci.

Od jednego dawcy może się urodzić co najwyżej dziesięcioro dzieci, później jego komórki nie będą już wykorzystywane. Ten zapis ma zminimalizować ryzyko łączenia się w pary osób genetycznie spokrewnionych, ale nieświadomych tego faktu. Wiadomo, że jeśli zechcą mieć ze sobą dzieci, to ryzykują, że urodzą się one z wadami genetycznymi.

Konserwatyści niezadowoleni

Powstanie Rejestr Dawców Komórek Rozrodczych i Zarodków. Ma on gwarantować pełną anonimowość osób, które decydują się na in vitro, oraz nadzór nad bezpieczeństwem zarodków. Minister zdrowia powoła też 15-osobową Radę do Spraw Leczenia Niepłodności, która będzie badać, czy ośrodki stosujące in vitro spełniają wszystkie wymagania.

Na pewno bardziej niż posłowie konserwatyści zadowoleni z tego projektu są partyjni liberałowie. Pamiętamy frakcyjne, platformerskie walki, zespoły (Kidawy Błońskiej – lieberalny i Gowina – konserwatywny) i partyjne projekty, które jeden po drugim lądowały w koszu. W projekcie rządowym nie przewidziano, tak jak chcieli konserwatyści, że in vitro będzie dostępne tylko dla małżeństw. Do ministerialnej rady ds. in vitro nikt nie zamierza też zapraszać przedstawicieli Konferencji Episkopatu Polski. Tylko „specjalistów z różnych dziedzin nauki”.

Pytanie tylko, czy projekt uda się uchwalić do przyszłorocznych wyborów parlamentarnych. Czasu jest mało, ale większość sejmowa na jego poparcie na pewno się znajdzie (PO, część PSL, TR i SLD). Ta ustawa to wyraźny znak, że premier otwiera się na wyborców światopoglądowo liberalnych i centrowych, oraz że szykuje pole do koalicji z Sojuszem.